به گزارش خبرگزاری حوزه علمیه خراسان، نشست تخصصي شصتم محاکات با عنوان «هنردینی و تمدن اسلامی: خوانشی بر آرای امامین انقلاب» به همت هيئت انديشه‌ورز هنر و رسانه معاونت پژوهش حوزه علیمه خراسان، توسط علیرضا کریمی عضو هیئت مؤسس انجمن علمی هنر اسلامی ایران و مدرس دانشگاه شاهد برگزار شد.
در این نشست مجازی، علیرضا کریمی ضمن تبریک سالروز ولادت حضرت فاطمه زهرا (سلام الله علیها) و ولادت امام خمینی (ره)، بحث خود را بر پایۀ چهار پرسش اصلی بنا کرد و پرسید: نسبت هنر دینی و تمدن اسلامی کدام است؟ آیا هنر دینی در دوران معاصر تحقق می‌یابد؟ انقلاب اسلامی در تحقق هنر دینی چه نقشی ایفا می‌کند؟ و دیدگاه امامین انقلاب اسلامی به مقولۀ هنر و هنرمند چگونه است؟
عضو هیئت مؤسس انجمن علمی هنر اسلامی ایران در تبیین نسبت هنر دینی با تمدن گفت: هنر در تمدن‌های کهن از جمله موضوعاتی است که با باورها و اعتقادات درگیر بوده، به‌گونه‌ای که دست‌مایۀ خلق بسیاری از آثار هنری باورها بوده است.
وی گفت: سوژۀ اصلی در پرداخت‌های هنری، نظام باورهای انسانی بوده است که حتی در نظام شرک آلود و چند خدایی و در سرزمین‌های شرقی نیز این باورها بر آثار هنری تأثیر گذاشته است. بنابراین هنر به مثابۀ زبانی برای بیان اعتقادات با زندگی پس از مرگ نیز پیوند خورده است.
مدرس دانشگاه شاهد در ادامه ارتباط هنر و تمدن با اشاره به اینکه همیشه اجتماعات انسانی در هنر دینی مطرح بوده و در تجسم حیرت‌آور انسان در مقابل سازه‌ها و بناهایی همچون اهرام مصر و مساجد دوره اسلامی نقش داشته است، گفت: در عین حال در برهه‌ای از زمان رابطه هنر و تمدن گسسته شد، به‌گونه‌ای که نظریه مرگ هنر توسط هگل و نظریه مرگ هنر بزرگ توسط هیدگر مطرح گردید.
وی در پاسخ به پرسش دوم خود گفت: در دوره‌های مختلف به‌ویژه در دورۀ معاصر نظریات مختلفی در مورد هنر دینی مطرح شد. بورکهارت به طرح این پرسش پرداخته است که آیا برگشت به هنر دینی و احیاء آن امکان دارد؟
کریمی در ادامه افزود: نسبت هنر دینی و تمدن اسلامی باید همیشه در سنجش رابطه میان فرهنگ و تمدن بررسی شود؛ بدین معنا که فرهنگ مقدمه رسیدن به تمدن است و زمان بر می‌باشد، چنان‌که پیامبر اکرم (صلوات الله علیه و آله) نیز ابتدا فرهنگ را عرضه کرد تا اینکه مسلمانان به تمدن نایل آمدند. به واقع تمدن پوستۀ ظاهری و بیرونی فرهنگ است. اگر هنر به جنبۀ تمدنی برسد، همگانی می‌شود و همگان آن را مورد پذیرش قرار می‌دهند.
وی در مورد نقش انقلاب اسلامی در تحقق هنر دینی گفت: حرکت تمدن نوین اسلامی با انقلاب شروع شده است، چرا که انقلاب با طرح «لا اله الا الله» کار خود را با نفی شرک، طاغوت و بدی‌ها آغاز کرد، اما در گام‌های بعدی باید به تثبیت و سپس تشکیل دولت اسلامی بپردازد. بنابراین هنر صورت تمدن است، اگر شکل نگیرد، دست یافتن به اصل امکان‌پذیر نیست. از این منظر بررسی دیدگاه امام و رهبری باید مورد توجه قرار گیرد.
عضو هیئت مؤسس انجمن علمی هنر اسلامی ایران در پاسخ به پرسش چهارم خود به دیدگاه امامین انقلاب در مورد هنر و هنرمند پرداخت و افزود: دیدگاه امام خمینی (ره) درباره هنرمند در پنج گزاره روح تعهّد، تربیت نیروی انسانی، امید آفرینی در ملّت، تکلیف مداری و غفلت‌زدایی قابل بررسی است.
وی برای هر یک از این گزاره‌ها نمونه‌هایی از سخنان امام را تشریح کرد و گفت: مانند اینکه امام خمینی (ره) در مورد امید آفرینی در ملت گفته‌اند: «اميد در خودتان ايجاد كنيد. نويسنده‌هاي ما، گويندگان ما همه‌شان دنبال اين باشند كه به اين ملّت اميد بدهند. مأيوس نكنند ملّت را؛ توانا هستيم. نگوييد ناتوان هستيم. بگويند خودمان مي‌توانيم و واقع همين‌طور است، مي‌توانيم». همچنین دیدگاه امام دربارۀ هنر در سه گزاره اصلی «منظر فقهی، اقتضای زمان و مکان و استکبار ستیزی» قابل بررسی است.
کریمی در بخش دیگری از مبحث خود به دیدگاه مقام معظم رهبری دربارۀ هنرمند اشاره کرد و افزود: «خوب بودن، در تراز مردم و مخاطب‌سازی» جزو صفات بارز هنرمندان است؛ همچنین رهبری «عدم تعارض، فاخر و متعالی بودن، فایده‌مندی، حفظ حدود خدا و عدم قشری‌گری و تظاهر» را جزو بایدهای آثار هنری دانسته‌اند. به‌عنوان نمونه ایشان فرموده‌اند: « سعی کنید هنر فاخر باشد؛ یعنی باید اعتلای هنر مورد نظر باشد. چون خصوصیت هنر این است که بایستی اعتلا داشته باشد تا آن مقصودی را که از هنر مطلوب مورد نظر است بدست بیاید؛ چه نقاشی می‌کنید، چه موسیقی اجرا می‌کنید، چه نمایشنامه و فیلمنامه می‌نویسید یا اجرا و بازی می‌کنید و چه می‌خوانید باید سعی براین باشد که بهترین داده شود».
مدرس دانشگاه شاهد بیان کرد: هنر، زبان رسای فرهنگ و تمدن‌ها است و از این جهت، باید رابطه ظرف و مظروف در هنر دیده شود. از منظر امامین انقلاب کیفیت مطلوب، متعهدگونه، با محتوا و غیر مستقیم جزو لوازم هنری می‌باشد.
وی ادامه داد: در این زمینه باید آسیب‌شناسی صورت گیرد، از اینرو آشنایی با تعالیم الهی، اجتناب از تقلید و ایجاد الگوی بومی از ضروریات هنرمند امروز است.
گفتنی است؛ این نشست‌ها در راستای تربیت طلاب علاقمند به فراگیری مبانی هنر و رسانه و در موضوعات مختلف و در راستاي تبيين هنر ديني و شاخه‌های مختلف آن برگزار می‌گردد.
