به گزارش خبرگزاری حوزه علمیه خراسان، هيئت انديشه‌ورز هنر و رسانه معاونت علمی این حوزه، نشست تخصصي با عنوان «بازتعریف هنر و زیبایی بر اساس نظریۀ ادراکات اعتباری علامه طباطبایی» را با حضور حجت‌الاسلام دکتر محمدحسین سرانجام، برگزار کرد.
استاد این نشست مجازی، بابیان این‌که باید از تعاریف ایستا عبور کرد و به تعاریف پویا و عمل‌گرا پرداخت، به تعاریف موجود از «ادراکات اعتباری» از منظر علامه طباطبایی پرداخت و گفت: از منظر علامه سه نوع اعتبار وجود دارد که هرکدام دارای معنای متفاوتی است.
وی در تشریح آن اعتبارها، ابراز کرد: اعتبار در مقابل حقیقی که به معنای وجود غیرمستقل و قیام به غیر خود دارد، اعتباری که در مقابل اصالت به معنای غیر اصیل و برداشت‌شده از دیگری (اصیل) است (در این معنا اصالت باوجود است) و اعتبار ظرف تحقق عمل، که علامه طباطبایی در مقاله ششم خود در کتاب بدایه و نهایه ضمن تبیین معنای سوم به استدلال‌های خود دراین‌باره پرداخته است.
حجت‌الاسلام سرانجام ضمن اشاره به مثالی دراین‌باره به تبیین دقیق‌تری از معنای ادراک اعتباری پرداخت و اظهار کرد: ادراک زیبایی از زاویه ادراک اعتباری در قالب مثال و نمونه قابل تطبیق است. هنگامی‌که با جسمی برخورد می‌کنیم، ابعاد آن جسم و شکل، ویژگی‌هایی را به ما منتقل می‌کند. ویژگی‌های مادی و جسمی اشیاء را با بُعد جسمی خود دریافت می‌کنیم. ادراک حقیقی از مرحله جسمانی فراتر می‌رود و این ادراک نه در سلول‌های عصبی و نه در مغز که علل معدّه هستند اتفاق می‌افتد، بلکه در دل و روح که از آن به عقل تعبیر می‌شود، درک می‌شوند. بنابراین ادراک اصلی، در روح اتفاق می‌افتد. ازاین‌روی تا از بُعد جسمانی به بُعد روحانی منتقل نشود، ادراک صورت نمی‌گیرد.
وی در همین راستا، تصویری از طبیعت را که شهید مطهری از منظر علامه توصیف کرده مورد واکاوی قرارداد و با نظر دقیق و موشکافی فلسفی به تبیین ادراکات اعتباری پرداخت و گفت: در تصویری که شهید مطهری در اصول فلسفه و روش رئالیسم آورده است، به وزش نسیم اشاره‌شده که در آن تصویر لکه‌های سیاه‌وسفیدی قابل‌مشاهده است. در اولین مرحله از ادراک به‌ظاهر تصویر می‌نگریم، اما در مرحله دوم ادراک به خاطر آشنایی با چمن‌زار، انسان، طبیعت و ... آن لکه‌ها را به آنچه از گذشته تجربه کرده‌ایم، تشبیه می‌کنیم؛ چنانکه یکی از لکه‌ها را دریاچه و دیگری را به درخت تطبیق می‌دهیم. کج شدن علفزارها را به خاطر وزش نسیم می‌دانیم. تطبیق چنین نشانه‌هایی به خاطر تجربۀ گذشته ما از این نشانه‌هاست. دخالت عامل انسانی در مرحله بعد است. در این مرحله ادراکات شدیدتر است و آن‌وقتی است که از چهرۀ انسان‌ها نیتشان را بخوانیم.
استاد این نشست تخصصی بیان داشت: ورود به ادراکات اعتباری با لفظ صرف قابل‌بیان نیست، بلکه به کمک الفاظی است که بتوانیم این احساسات را بیان کند. این همان مرحله استفاده از هنر است. بدین معنا که با صرف بیان ساده نمی‌توان زیبایی را آن‌چنان‌که هست منتقل کرد، بلکه باید از هنر استفاده کرد.
حجت‌الاسلام سرانجام در ادامه تصریح کرد: چهار مرحله‌ی صرف ظاهر، تطبیق باتجربه‌های گذشته، درک نیات و درک نهایی الفاظ، برای ادراک وجود دارد که در این میان، هنر و زیبایی در دو مرحلۀ اول درک نمی‌شود، بلکه در مرحله سوم و چهارم است که ادراک زیبایی اتفاق می‌افتد و با هنر ارتباط می‌یابد.
مدرس و پژوهشگر هنر با تأکید بر این مطلب که اگر به ادراک فاقد اعتباریات بسنده شود از زیبایی و هنر نمی‌توان صحبت کرد به‌عنوان نتیجه بحث ابراز داشت: برای فهم زیبایی تنها نمی‌توان به خود متن هنری توجه کرد، بلکه نیاز به شناخت فرهنگ مبدأ و مقصد که مَحمِل‌های ادراکات اعتبار می‌باشد، نیز وجود دارد. بر این اساس، اشعار ترجمه‌شده از تأثیر چندانی برخوردار نیستند، مگر آن‌که مترجم علاوه بر متن شعری به شناخت فرهنگ مبدأ و مقصد نیز توجه داشته باشد.