به گزارش خبرنگار خبرگزاری حوزه علمیه خراسان، آیتالله فاضل لنکرانی، عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم در آیین هماندیشی فارغالتحصیلان مؤسسه ائمه اطهار(علیهمالسلام)، با آرزوی توفیق و سربلندی برای همه فضلای جوان و با دعا برای شمول عنایات حضرت علیبنموسیالرضا(علیهالسلام)، تصریح کرد: کسی که برای سربازی اهلبیت(علیهمالسلام) و خدمت به مسیر اجتهاد اسلامی توفیق مییابد، بالاترین موهبت را در اختیار گرفته و باید قدر این نعمت بزرگ را بداند.
وی ضمن قدردانی ویژه از همه اساتید، مسئولان و متولیان مؤسسه، بر نیت خالص آغازین بنای این مرکز تاکید و تصریح کرد: از همان ابتدا تلاش شد فضای علمی و معنوی متناسب با شأن حوزه امام رضا(علیهالسلام)، فراهم و پاسخی شایسته به نیازهای نسل نو طلبههای خراسانی داده شود.
آیتالله فاضل لنکرانی با ذکر خاطراتی از آغاز تأسیس مؤسسه و نقل توصیههای والد خود، یادآور شد: تأسیس این مرکز، صرفاً با هدف اساسی اعتلای علمی و الهی حوزه و درک عظمت خدمت به علوم آلمحمد(علیهمالسلام)، صورت گرفت، آرمان ما ایجاد مرکزی بود که از یک سو مکانی برای تعالی علمی و معنوی طلّاب یعنی مجاهدان جوان دین باشد و از سوی دیگر بتواند منشأ تحولات بنیادین در فضای حوزه علمیه خراسان قرار گیرد.
عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم همچنین با اشاره به فضای مهیا شده در این مجموعه، اذعان کرد: این امر صرفاً محصول تلاش جمعی نخبگان و مسئولان دلسوز حوزه است که همواره دغدغه خدمت به ساحت مقدس اهلبیت(علیهمالسلام) را داشتهاند.
وی با تشریح اهمیت تعاملات بین طلاب و اساتید و مسئولیت متقابل در تحقق رسالت علمی و تمدنی حوزه گفت: پشتیبانی از فارغالتحصیلان پس از پایان دوره آموزشی نباید محدود باشد و باید ارتباط علمی و معنوی مستمر با مرکز حفظ گردد تا دستاوردها و آموختههای نخبگان مؤسسه، به نسلهای بعدی منتقل و چرخه تعالی معارف استمرار یابد.
آیتالله فاضل لنکرانی تقویت همکاری حلقههای علمی، کارگروههای تخصصی و پویایی جمعی بدنه علمی مؤسسه را عامل اصلی ارتقاء کیفیت آموزشی و پایداری اثرگذاری بر فضای حوزوی استان دانست و افزود: این الگو نه فقط برای مشهد بلکه برای سیر رشد سایر مراکز آموزشی حوزه در کشور قابل تعمیم و الگوبرداری است.
وی در بخش دیگری از سخنان خود، به دغدغه اساسی بازخوانی پیام تاریخساز رهبر معظم انقلاب اسلامی به حوزههای علمیه اشاره و تصریح کرد: پیام اخیر و راهبردی مقام معظم رهبری، نقشه راه اساسی دهه آینده حوزه است و اساساً قدرت تحول در ساخت فکری نخبگان و نظام آموزشی و پژوهشی حوزه را داراست.
این استاد خارج فقه تأکید کرد: محور بودن فقه و فقاهت، اعتلای اجتهاد جمعی و ورود حوزه به عرصه تمدنسازی از نقاط مرکزی همین پیام بلند و راهبردی است؛ بیتعهدی حوزه نسبت به این مفاهیم، خسارتهای جبرانناپذیری خواهد داشت.
وی تصريح کرد: مسئولیت امروز حوزهها، تحقق عملی و علمی منویات رهبر معظم انقلاب و امام راحل، به منزله حفظ هویت اصیل اجتهادی و احیاء قوام علمی-اجتماعی حوزه است، و در این مسیر باید از سطحینگری و جمود علمی شدیداً پرهیز شود.
آیتالله فاضل لنکرانی توجه به تفکر تمدنی همزمان با تهذیب فردی را مبنای حقیقی موفقیتهای آینده حوزه دانست و اظهار داشت: غفلت از ساحت اجتماعی فقه، نظمبخشی به علوم انسانی و کارآمدسازی نظام پژوهش حوزه، موجب خسران برای حرکت پیشرو خواهد شد.
بازخوانی رسالت تمدنی فقه اجتماعی و ضرورت نظامسازی فکری در حوزه علمیه
عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم با اشاره جدی به سالگرد ارتحال حضرت امام خمینی(ره) افزود: امروز بیش از هر زمان دیگر محتاج تبیین و احیای فقه اجتماعی مورد مطالبه امام(ره) هستیم و این وظیفه بر دوش اساتید، محققان و بدنه جوان حوزه نهاده شده است.
وی سخنان امام را یادآور و تأکید کرد: ایشان تحول رویکرد فقه از عرصه فردی و تعبدات روزمره به قلمرو اجتماعی، حکومتی و تمدنساز را وجه ممیز انقلاب اسلامی و منشأ بالندگی فقه جعفری میدانستند. این نگرش بنیادین بعدها با تعبیر فقه تمدنساز توسط رهبر معظم انقلاب، تکمیل و راهبری شد و امروز مبنای فعالیتهای راهبردی حوزه قرار گرفته است.
عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم با تبیین عمیق ابعاد فقه اجتماعی، اظهار داشت: فقه اجتماعی برخلاف فقه فردی، تمام ساحات زندگی جمعی و حکومتی جامعه اسلامی را دربر میگیرد؛ یعنی نظام حقوق، سیاست، فرهنگ، آموزش، اقتصاد و حتی انتخابات و رسانه باید بر مدار فقه و اجتهاد معتبر اهلبیت(علیهمالسلام) سازمان یابد.
استاد خارج فقه حوزه قم افزود: اگر نتوانیم این وجه تمدنی و اجتماعی فقه را پاسخگو و کارآمد ارائه دهیم، بیشک حوزه در ایفای نقش تاریخی خود در تمدنسازی الهی و اسلامی ناکام خواهد ماند.
وی با اشاره به اهمیت نوگرایی اجتهادی و پاسخ به نیازهای روز جامعه اسلامی مطرح کرد: از ملزومات اساسی این فرآیند، تکیه بر اجتهاد ناب، پرهیز از تقلید صرف، اعتنا به تحول ساختاری در آموزش و پژوهش، و تولید متون جدید و کارآمد در علوم انسانی و اجتماعی و فقه معاصر است.
آیتالله فاضل لنکرانی تاکید کرد: دقیقاً باید مسؤولیت نوآوری و تولید علم در حوزههای علمیه، متولی پاسخ به نیازهای نوظهور مسلمانان جهان پیرامون سبک زندگی و اداره جامعه اسلامی باشد و در این راه تجربیات ارزشمند مراکز پژوهشی و فقهی حوزه مورد بهرهبرداری مشترک قرار گیرد.
وی خاطرنشان کرد: از نمونههای موفق این میدان، حرکت پژوهشگران نخبه مرکز فقهی قم در استخراج آیات و مباحث فقه اجتماعی و فقه پزشکی است که امکان پاسخگویی عالمانه به پرسشهای جدید بشر امروز را فراهم آورده است.
عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم افزود: کارآمدسازی فقه تمدنساز بدون اتکا به اصالت اجتهاد شیعی و تجربه ذیقیمت امام و رهبری و سنت حوزه، هرگز موفق نخواهد شد و اتکای صرف به روشهای محدود و تقلیدی به بیاثر شدن ظرفیت حوزه منتهی میگردد.
وی در ادامه، تفاوت دقیق میان فقه فردی و اجتماعی را اینچنین تبیین کرد: در فقه فردی مکلف، یک شخص یا جماعت مشخص است در حالیکه در فقه اجتماعی، جامعه به عنوان مکلف اعتباری موضوعیت مییابد و احکام مجموعه رفتارهایش نظاممند میشود.
این استاد خارج فقه حوزه قم بر اجرای این نگاه به مبانی فقه اجتماعی در نظامات تربیتی استاد-شاگردی و حلقههای علمی حوزه تأکید مضاعف و آن را راه احیای تمدن نوین اسلامی دانست.
پاسخگویی نظری و علمی به جریانات تحریفگرا؛ وظیفه انحصاری نخبگان حوزه علمیه در گام دوم انقلاب
آیتالله فاضل لنکرانی با شناسایی خطر جریانهای تحریفگر معاصر اعلام کرد: باید بدانیم که امروز عدهای بقای فقه و دین را به قیمت حذف ضروریات دین و تضعیف مبانی معرفتی اسلام طلب میکنند؛ این جریانات با نفوذ در فضای مجازی و استفاده از قالبهای شبههبرانگیز، عملاً باورهای پایهای جامعه دینی را هدف قرار دادهاند و غفلت یا پاسخگویی سطحی به آنها خسارتآفرین است.
وی تأکید کرد: لازم است طلاب، اساتید و مدیران حوزه برای مقابله با این شبهات، هستههای علمی پاسخگو تشکیل دهند و هرگونه تردید فکری، با تدبیر جمعی و اتکا به اجتهاد معتبر حلوفصل گردد.
آیتالله فاضل لنکرانی با هشدار نسبت به آسیبهای ناشی از واگذاری امور به افراد کمتجربه یا سطوح غیرمتخصص، افزود: هرچه تعامل میان متفکران و فضلای تخصصی حوزه در مواجهه با رویدادهای فکری و چالشهای جامعه بیشتر باشد، اقتدار علمی حوزه در عرصه ملی و بینالمللی تحکیم خواهد شد.
وی ادامه داد: امروز مسائل مهمی مانند جهاد، فقه حکومت، فقه مقاومت، و ساماندهی اجتماعی باید در محور پژوهش و آموزش قرار گیرد؛ حذف یا نادیدهانگاری این مفاهیم، به نوعی قطع شریان حیاتی دین و خالی کردن دین از ظرفیت تمدنی و اجتماعی آن خواهد بود.
عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم ضمن برشمردن تجربه دستاوردهای علمی مراکز پاسخگویی قم و مشهد، تصریح کرد:اجتماع فضلای پژوهشگر و پیگیری پاسخ تفصیلی به شبهات عقیدتی و اندیشهای، باید به روال جاری تمامی مدارس علمی سراسر کشور تبدیل شود تا حوزه از آسیبهای تحریف فکری مصون بماند.
وی افزود: این مهم نه تنها یک ضرورت حوزوی بلکه ریشه در رسالت تاریخی حوزه امامیه در مواجهه با هجمههای انحرافی معاصر دارد و فقدان آن ممکن است تولد باورهای غلط و سطحی را در نسل آینده باعث شود.
آیتالله فاضل لنکرانی در تبیین نگاه تفصیلیتر افزود: پاسخهای متکی به مبانی عمیق فقهی و کلامی، وقتی حاصل حلقههای تخصصی و تضارب افکار موسع باشند، نفوذ بیشتری در افکار عمومی خواهد داشت و طلاب مستعد باید برای درک این مبانی، بیش از گذشته تربیت و آموزش ببینند.
وی بر ضرورت شکلگیری جریانهای زبده دفاع علمی از کیان فقه و شریعت، با شرکت جوانان عالم و مستعد حوزه تاکید و آن را راه مقابله با هجمه سکولار و لیبرال علیه دین توصیف کرد.
حلقههای تخصصی، تولید متون نوین و راهبری اجتهاد جمعی در تحول متن و ساختار حوزه
آیتالله فاضل لنکرانی با بیان اینکه حلقههای تخصصی علمی و فارغالتحصیلان متعهد باید محور جدید تقسیم کار در حوزه باشند تصریح کرد: تمرکز بر مسائل نوظهور فقهی و اجتماعی بدون نظام اجتهاد جمعی میسر نیست، و مرکز فقهی برای پشتیبانی همافزای این روند، آمادگی کامل دارد. وی افزود: حلقههای علمی و پژوهشی، راهکار روزآمد و کارآمد برای تقسیم مسائل گسترده اجتماعی و تولید متون جامع و دارای پاسخ به نیازهای جاری جامعه است و در این امر، تجربه کشورهای صاحب دستاورد در تحول علوم انسانی ـ البته با رعایت استقلال هویتی و اجتهادی حوزه ـ قابل ارزیابی و بهرهبرداری اصولی است.
وی بهطور خاص به ضرورت تولید متون جامع و منقح در زمینههایی مانند فقه انتخابات، رسانه و شاخههای نوپدید علوم اجتماعی اسلامی اشاره کرد و افزود: فقدان منابع قوی و روزآمد، مسیر هرگونه پاسخگویی متقن به ابهامات و پرسشهای جامعه را ناهموار میکند و حوزه باید با تشکیل کارگروههای تخصصی، تدوین کرسیهای آزاداندیشی و ارتقای سطح تحلیل علمی طلاب و دانشپژوهان، ضعفهای احتمالی را در سطح برنامههای آموزشی و پژوهشی جبران نماید.
آیتالله فاضل لنکرانی عنوان کرد: برای نیل به تمدن نوین اسلامی، باید تحول در منابع درسی، بازنگری ساختاری در محتوای دروس حوزه و بهرهگیری از نوآوری روش شناختی و کار جمعی اساتید صورت پذیرد؛ این مهم به اتکای زنجیره تعلیم و تربیت و با جذب نخبگان مستعد به بدنه پژوهشی حوزه قابل تحقق است.
وی افزود: اجتهاد زنده و اثرگذار تنها در پرتو این تحولات نهادینه شده و پاسخگویی بایسته به نیازهای جامعه اسلامی صرفاً در همین بستر قابل تصور خواهد بود.
عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم ضمن اشاره به تفاوت فقه مسائل مستحدثه و فقه معاصر تأکید کرد: فقه معاصر به معنای حل صرف مسائل جدید نیست بلکه رویکردی پویا برای بازیابی ظرفیت فقهی در پاسخگویی تمدنی و اداره جامعه توحیدی است که با تکیه بر میراث امام، رهبری و سنت روحانیت در حوزه، تمام قابلیتهای فکری و کاربردی خود را نشان میدهد.
وی اضافه کرد: کار گروهی، تضارب افکار درونحوزوی، تکمیل ذائقه علمی حوزه و ترجیح نگاه تمدنی بر چارچوبهای صرف فردی، از الزامات تحقق تحول در حوزه و جوامع اسلامی است.
تعمیق اخلاق و تهذیب علمی در تربیت طلّاب تمدنساز؛ شرط کلیدی راهبری آینده حوزه
آیتالله فاضل لنکرانی تهذیب و اخلاق علمی را ستون اصلی موفقیتهای علمی و معرفتی توصیف کرد و اظهار داشت: حتی اگر کسی به عالیترین مراتب علمی برسد اما فاقد تهذیب اخلاقی باشد، علمش بیاثر و بلکه عامل سقوط او خواهد شد.
وی تصریح کرد: همه موفقیتهای علمی و معنوی حوزه باید نهایتاً در جهت تهذیب نفوس و خدمت خالص به جبهه اسلام راستین خرج شود تا چهره آینده حوزه، الگویی کارآمد برای نظام اسلامی و تمدنی جهان فردا گردد.
عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم خواستار تعمیق برنامههای تهذیبی، ارتقاء سطح نظام آموزشی و گسترش فرهنگ تحقیق، پژوهش و جهاد علمی در همه سطوح مدارس علمیه شد و تأکید کرد: هجمههای پیچیده فرهنگی جهان معاصر، بدون اتکاء به اخلاق عملی و جهاد علمی فضلای حوزه، ناکام خواهد ماند.
وی بر اهمیت پیوند عمیق آموزش سنتی با نوآوریهای معرفتی ـ پژوهشی و نیز مشارکت فعال طلاب جوان در عرصههای اجتماعی، اندیشهای و فرهنگی جامعه تأکید کرد.
آیتالله فاضل لنکرانی در پایان آرزو کرد که همه فارغالتحصیلان و طلّاب مؤسسه، ضمن حفظ جهاد علمی و تهذیب نفس، بتوانند محور راهبرد آینده حوزه و پیشتاز نهضت تمدنسازی اسلامی واقع شوند و نقش ممتاز علمی و معنوی خود را در روابط اجتماعی و فکری امت اسلامی ایفا کنند.
