به گزارش خبرنگار خبرگزاری حوزه علمیه خراسان، حجتالاسلام حسینیزهان، عضو کمیسیون تخصصی تبلیغ شورای عالی این حوزه، در جلسه منشور اخلاقی کارکنان مدیریت تبلیغ معاونت فرهنگیتبلیغی حوزه علمیه خراسان، به تبیین علمی و تفصیلی پدیده «تعارض سازمانی» پرداخت و ابعاد، عوامل، پیامدها و الزامات مدیریت صحیح آن را برای همکاران این معاونت تشریح کرد.
وی ضمن بیان مقدمهای مبسوط درباره اهمیت شناخت این پدیده، توضیح داد: تعارض سازمانی پدیدهای پیچیده و چندوجهی است که در تمام سازمانها وجود دارد و میتواند پیامدهای مثبت یا منفی به همراه داشته باشد.
حجتالاسلام حسینیزهان تأکید کرد: تعارض نه نشان شکست مدیریت، بلکه نشاندهنده پویایی و تفاوت دیدگاههاست و با درک صحیح انواع و عناصر و عوامل مؤثر بر آن، سازمان میتواند از ظرفیتهای مثبت تعارض برای افزایش خلاقیت، بهبود تصمیمگیری و ارتقای فرآیندهای حل مسئله بهرهمند شود.
وی یادآور شد: مدیریت تعارض، به معنای حذف آن نیست، بلکه مهارت ایجاد محیط کاری سالم و پیشرو برای دستیابی به موفقیت پایدار سازمان است.
عضو کمیسیون تخصصی تبلیغ شورای عالی حوزه علمیه خراسان، در ادامه با تشریح دقیق مفهوم تعارض سازمانی توضیح داد: هر نوع اختلاف، ناسازگاری یا کشمکش میان افراد یا گروهها در سازمان، تعارض محسوب میشود و ریشه آن میتواند در تفاوت ارزشها، اهداف، دیدگاهها، منافع یا ویژگیهای فردی باشد.
به گفته وی، تعارض بخشی طبیعی و اجتنابناپذیر از حیات سازمانی است و از مسائل ساده تا موضوعات گسترده و پیچیده را شامل میشود. با این حال، تعارض تنها زمانی شکل میگیرد که افراد یا گروهها احساس کنند اهداف، منابع یا منافعشان در تضاد است. این تضاد الزماً به درگیری آشکار منجر نمیشود و حتی میتواند در قالب سکوت، فاصلهگیری، عدم همکاری یا مقاومت پنهان در برابر تغییر نمایان شود.
بررسی انواع تعارض و عناصر مؤثر در شکلگیری آن
حجتالاسلام حسینیزهان با بیان دستهبندیهای رایج حوزه تعارض سازمانی، چهار نوع تعارض را تشریح کرد: تعارض درونفردی، تعارض بینفردی، تعارض درونگروهی و تعارض بینگروهی. تعارض درونفردی را کشمکش موجود در ذهن فرد و ناشی از تعارض نقشها، ارزشها یا اهداف توصیف کرد. تعارض بینفردی را رایجترین نوع تعارض دانست که بر پایه تفاوت شخصیتها، سبکهای کاری یا رقابت بر سر منابع ایجاد میشود. در ادامه، تعارض درونگروهی میان اعضای یک گروه کاری و بر سر اهداف، روشها یا مسائل فردی را تشریح کرد و تعارض بینگروهی را نیز ناشی از اختلاف هدفها، رقابت بر سر منابع، بودجه یا مسئولیتها میان واحدهای مختلف سازمان دانست.
حجتالاسلام حسینیزهان به عناصر اصلی تشکیلدهنده تعارض پرداخت و طرفین تعارض، «ادراک»، «رفتار»، «اهداف متضاد» و «وابستگی متقابل» را از اصلیترین عناصر شکلدهنده تعارض برشمرد.
به گفته وی، شناخت دقیق طرفهای درگیر، اهداف، منافع و جایگاه آنان نخستین گام تحلیل تعارض است.
وی تأکید کرد: تعارض، پیش از آنکه یک پدیده بیرونی باشد، یک امر ذهنی است و تا هنگامی که یکی از طرفین یا هر دو، وجود تضاد را درک نکنند، تعارضی شکل نمیگیرد. رفتارهای طرفها نیز میتواند از تلاش برای حل مسالمتآمیز تا رفتارهای پرخاشگرانه متفاوت باشد و شدت تعارض وابسته به میزان تضاد اهداف و میزان وابستگی متقابل واحدهاست.
حجتالاسلام حسینیزهان عوامل مؤثر بر تعارض را به دو دسته عوامل فردی و عوامل سازمانی تقسیم کرد و گفت: عوامل فردی شامل: تفاوتهای شخصیتی و ارزشی، سبکهای مختلف ارتباطی، تفاوت ادراکها و اختلاف در اهداف و انتظارات شخصی است.
وی توضیح داد: تفاوت شخصیتها یا شیوههای ارتباطی غیرشفاف میتواند منشأ سوءتفاهم و تعارض شود و گاهی رقابت میان افراد برای دستیابی به فرصت مشترک، زمینه تعارض را تشدید میکند.
در ادامه، عوامل سازمانی بهطور دقیق تشریح شد و کمبود منابع، تضاد در اهداف و مسئولیتها، وابستگی متقابل وظایف، ساختارهای نامناسب سازمانی، سیستمهای پاداشی مبتنی بر رقابت و تغییرات سازمانی همچون ادغام و تحول فناوری به عنوان مهمترین عوامل سازمانی ایجاد تعارض معرفی شد.
وی یادآور شد: تغییرات سازمانی عموماً سبب ابهام و مقاومت کارکنان شده و بستر تعارض را تقویت میکند.
مزیتهای تعارض سازنده و نقش مدیریت صحیح در ارتقای عملکرد سازمان
حجتالاسلام حسینیزهان مزیتهای تعارض سازنده را با تفصیل بیان کرد و توضیح داد: تعارض اگر درست هدایت شود، میتواند موجب افزایش نوآوری و خلاقیت، تقویت کیفیت تصمیمگیری، ارتقای انگیزه و مشارکت کارکنان، آشکارسازی مسائل پنهان و تقویت روابط کاری شود.
وی تأکید کرد: تعارض سازنده، ذهنها را به چالش میکشد، امکان بررسی مفروضات را فراهم میآورد و از بروز «تفکر گروهی» جلوگیری میکند.
به گفته وی، محیطی که افراد بتوانند آزادانه نظر خود را بیان کنند، با افزایش حس ارزشمندی، به بهبود مشارکت و تعهد سازمانی منجر میشود.
عضو کمیسیون تخصصی تبلیغ شورای عالی حوزه علمیه خراسان همچنین اظهار داشت؛ تعارض، مشکلات پنهان سازمان را آشکار کرده و حل موفق آن روابط کاری را تقویت میکند. حل تعارض، اعتماد و احترام متقابل کارکنان را افزایش داده و موجب ارتقای مهارتهای حل مسئله، مذاکره و ارتباط در بین اعضای سازمان میشود؛ امری که در بلندمدت به بهبود ساختارها و فرآیندهای سازمانی میانجامد.
حجتالاسلام حسینیزهان، بار دیگر تأکید کرد: مدیریت صحیح تعارض، نه سرکوب آن، بلکه بهرهگیری از ظرفیتهای آن برای رشد و پیشرفت سازمان است و این مهارت، از ضروریترین الزامات مدیریتی در هر مجموعه اثرگذار محسوب میشود
