به گزارش خبرنگار خبرگزاری حوزه علمیه خراسان، حجتالاسلام والمسلمین خیاط، مدیر این حوزه، در اولین اجلاسیه مدارس امین حوزه علمیه خراسان، در بیان مقدمهای مرتبط با وظایف مجموعه فرهنگی و تربیتی حاضر، با اشاره به فلسفه بنیادین آموزش و پرورش در ایران و جهان اظهار کرد: منطق شکلگیری این دستگاه گسترده که از دانشآموزان، آموزگاران، معلمان، دبیران، مربیان و مجموعه عوامل ستادی تشکیل شده، بر یک اصل مشترک استوار است و آن «پرورش انسان شایسته» است.
به تعبیر وی، آموزش و پرورش یک دستگاه بزرگ انسانسازی است؛ کارخانهای که ماده خام آن دانشآموز شش یا هفتسالهای است که وارد این مسیر میشود و طی دوازده سال باید به محصولی ارزشمند یعنی انسانی دانا، توانا و قدرتمند تبدیل گردد.
مدیر حوزه علمیه خراسان با تأکید بر اینکه مفهوم شایستگی در فرهنگها، مکاتب، مذاهب و کشورهای مختلف یکسان تفسیر نمیشود، افزود: هر ملت بر اساس فرهنگ خود مسیر تربیتی را ترسیم میکند. گرچه برخی جریانهای غربی با روحیه سلطهجویانه تلاش دارند اسنادی تولید کنند تا همه جوامع را در قالب تربیتی مطلوب خود قرار دهند، اما این رویکرد نادرست است و آموزش و پرورش جمهوری اسلامی باید بر اساس مبانی دینی و فرهنگی خود عمل کند.
جایگاه ایمان در تربیت انسان شایسته
وی با طرح این پرسش که انسان شایسته در جامعه اسلامی باید چه خصوصیاتی داشته باشد؟، مهمترین ویژگی را ایمان دانست و گفت: در منطق اسلامی، برجستهترین خصوصیت انسان شایسته، ایمان است. تنها انسانی که خدامحور تربیت شود از درون دارای ناظری همیشگی است و هیچ عامل دیگری به اندازه ایمان نمیتواند رفتار انسان را کنترل و هدایت کند.
به گفته وی، انسان خدامحور دچار خطا، کمکاری، اضطراب، بینشاطی و ناامیدی نمیشود؛ زیرا خود را در کنار قادر مطلق و عالم مطلق میبیند و همین باور به او نشاط، امید و قدرت میبخشد.
حجتالاسلام والمسلمین خیاط تأکید کرد: اگر ایمان نباشد، حتی اگر فرد عالم باشد، علم او در خدمت جامعه و مردم قرار نمیگیرد و به پیشرفت کشور نیز منتهی نخواهد شد؛ زیرا علم بدون ایمان جهتدهی لازم را نمییابد.
خردمندی، اندیشمندی و نقش عقل در تربیت
وی دومین ویژگی انسان شایسته را خردمندی معرفی کرد و گفت: فرد باید بتواند عقل را در زندگی به کار ببرد و در حوزه عقل عملی رشد کند تا راهکارهای صحیح را در موقعیتهای مختلف بیابد.
حجتالاسلام والمسلمین خیاط سومین ویژگی را نیز خردورزی و اندیشمندی خواند و بیان داشت: فرد باید اهل تفکر باشد و بتواند مسیرهای دور و افقهای بلند را ببیند.
وی با اشاره به تکرار فراوان تعبیر «لعلّکم تتفکّرون» در قرآن کریم، این تأکید قرآنی را نشانه ضرورت اندیشهورزی در تربیت انسان شایسته دانست.
مدیر حوزه علمیه خراسان، دانشمندی را چهارمین عنصر برشمرد و توضیح داد: اگر ایمان، خردمندی و اندیشمندی در فرد بهدرستی شکل بگیرد، خودبهخود به کسب دانش نافذ و مفید روی میآورد و میتواند آن را با بهرهگیری از عقل در خدمت جامعه قرار دهد.
وی افزود: عنصر پنجم، عمل و تلاش مجاهدانه است. اندیشه و دانش بدون عمل کارآمد نیست و آنچه در منطق قرآن از آن به «جهاد» یاد میشود، به معنای عمل خالصانه و خداپسندانهای است که در آن مواجهه با دشمن نیز دیده میشود؛ خواه این دشمن درونی باشد یا بیرونی؛ لذا انسان شایسته باید مومن، خردمند، اندیشمند، دانشمند و اهل عمل و جهاد باشد.
عضو شورای عالی حوزه علمیه خراسان، با اشاره به عنصر ششم، اخلاق را لازمه تکمیل دیگر عناصر برشمرد و تأکید کرد: هنگامی که ایمان در فرد وجود داشته باشد، سایر ویژگیهای اخلاقی همچون انصاف، عدالت، خوشخلقی و دوری از تخلف نیز در او شکل میگیرد و اینها اجزای جداییناپذیر شخصیت انسان شایسته هستند.
وی اضافه کرد: تمام دستگاه آموزش و پرورش با همه گستردگیاش در اسناد بالادستی نیز تحقق همین هدف را دنبال میکند؛ پرورش انسان شایستهای که به کار جامعه اسلامی بیاید و براساس این منطق تربیت شده باشد. اگر چنین تربیتی محقق شود، این نسل در آینده گرفتار بسیاری از آسیبها نخواهد شد و تحت تأثیر توطئههای دشمن قرار نمیگیرد؛ زیرا ایمان و تقوا و خدامحوری همواره او را در مسیر صحیح نگه میدارند و به او نشاط، انگیزه و توانایی لازم برای ایفای نقش مؤثر در جامعه میبخشند.
حجتالاسلام والمسلمین خیاط افزود: البته تربیت دینی چالشهایی دارد و در کنار عناصر مثبت، موانع و مشکلاتی نیز وجود دارد که باید مورد توجه قرار گیرد. بخشی از این موانع، مواردی است که مربیان طرح امین میتوانند در آن نقشآفرینی داشته باشند.
وی با اشاره به یکی از پژوهشهای مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی درباره موانع تربیت دینی و آسیبشناسی وضعیت موجود، گفت: براساس یافتههای میدانی این پژوهش، در مسیر تربیت دینی چالشهای متعددی وجود دارد که برخی از آنها به الزامات سیاستی بازمیگردد و بخشی نیز به عوامل زمینهای مرتبط است؛ عواملی که گاه مربوط به داخل جامعه است و گاه منشأ بیرونی دارد.
وی مهمترین مانع زمینهای را ناهماهنگی سه ضلع اصلی تربیت یعنی جامعه، خانواده و مدرسه دانست و تصریح کرد: اگر این سه حوزه هماهنگ نباشند، حتی با تلاش مدرسه نیز نتیجه مطلوب حاصل نمیشود. تحقیقات نشان داده است که تدیّن خانواده، بهویژه پدر و مادر، تأثیر جدی و مستقیم بر تدیّن دانشآموز دارد. اگر پدر یا مادر متدیّن نباشند، تلاشهای مربیان مدرسه در حوزه نماز، دین و معنویت با چالش مواجه میشود؛ زیرا دانشآموز در خانه با الگوی متفاوتی روبهرو است.
حجتالاسلام والمسلمین خیاط توصیه کرد: با هماهنگیهای لازم، مربیان طرح امین باید بکوشند اثرگذاری خود بر دانشآموز را به خانواده نیز منتقل کنند. روحانیون بهطور طبیعی با بدنه جامعه در ارتباطاند و میتوانند از طریق ارتباط با دانشآموزان، پل ارتباطی مؤثری با خانواده ایجاد کنند. اگر این ارتباط بهخوبی شکل بگیرد، یکی از اضلاع تربیتی که دچار نابسامانی است، سامان خواهد یافت و این امر روند تربیتی مدرسه را نیز تسهیل میکند.
وی در ادامه با اشاره به نقش جامعه در تربیت دینی، عنوان کرد: بخشهایی از جامعه که در گذشته به تربیت دینی کمک میکردند، مانند مساجد، هیئات مذهبی و کانونهای فرهنگی دینی، از عوامل مهم اثرگذار بودند و اکنون نیز نباید نقش آنان نادیده گرفته شود. حچتالاسلام والمسلمین خیاط تصریح کرد: کمرنگ شدن حضور مردم در مساجد از مشکلات امروز جامعه است. حتی مراسم ختم و فاتحه که پیشتر در مساجد برگزار میشد و افراد را ناگزیر ولو یک بار وارد مسجد میکرد، امروز به تالارها منتقل شده است. این روند نگرانکننده است؛ زیرا برخی نوجوانان تا سن پانزده، شانزده یا حتی هفدهسالگی حتی یکبار هم تجربه حضور در مسجد را ندارند و هیچ ارتباطی با هیئت مذهبی پیدا نمیکنند.
ضرورت تسلط مربیان طرح امین بر فضای مجازی و ارتباط با نسل جدید
وی افزود: مانع مهم دیگر، فضای مجازی و ارتباطات گسترده و بیمرز امروز است که شرایط تربیت دینی را دشوار کرده است.
عضو شورای عالی حوزه علمیه خراسان تأکید کرد: در طرح اوقات فراغت دانشآموزان در سه استان، که اجرا و پیگیری آن بر عهده مربیان طرح امین بوده، تلاش شد دانشآموزان از ابتدا در فضای مسجد و هیئت وارد شوند و سپس در قالب برنامههای آموزشی و فوقبرنامه مدارس هدایت شوند. تلفیق این سه بخش—خانه، جامعه دینی و مدرسه—در کنار یکدیگر میتواند تربیت دینی را به شکل مطلوب سامان دهد.
وی با اشاره به چالشهای جهان مدرن، توضیح داد: برخی از این موانع جهانیاند. فردگرایی افراطی که در فضای مجازی و محیط بینالملل ترویج میشود، علیه نهاد خانواده عمل میکند.
مدیر حوزه علمیه خراسان افزود: گسترش سریع فضای مجازی نیز از دیگر عوامل اثرگذار است و مربیان طرح امین باید مهارتهای لازم برای حضور اثرگذار در این فضا را کسب کنند.
استاد درس خارج حوزه علمیه خراسان تأکید کرد: امروز مربی طرح امین نمیتواند بدون آشنایی با ساختار و مهارتهای فضای مجازی وارد مدرسه یا دبیرستان شود؛ زیرا در این صورت در میان حجم وسیع محتواهای این فضا گم خواهد شد. تسلط بر فضای مجازی باعث میشود که این فضا نه تهدید، بلکه فرصت باشد. نمونههای موفقی وجود دارد که گروهی از فعالان دینی در بستر شبکههای داخلی و خارجی بهصورت شبکهای فعالیت میکنند و مجموعاً نزدیک به پانزده میلیون مخاطب دارند. این نشان میدهد اگر مهارت لازم کسب شود، فضای مجازی میتواند بستری بسیار مؤثر برای هدایت و تربیت دینی باشد.
وی ادامه داد: من به طرح امین بسیار امیدوارم و مطمئن هستم با انگیزه و تلاش مربیان—اعم از آقایان و بانوان—اثرگذاری لازم در تربیت نسل جدید امکانپذیر است. اگر مواردی را که بیان شد مورد توجه قرار دهید، با تمرکز بر تربیت انسان شایسته، همراه داشتن ملاکهای صحیح، کسب مهارتهای لازم، و بهرهگیری از دانش و اندیشه مورد نیاز، بیتردید موفق خواهید شد و میتوانید اثر ارزشمندی بر نسل آینده بگذارید.
حجتالاسلام والمسلمین خیاط در پایان برای همه مربیان آرزوی توفیق کرد و اظهار امیدواری نمود که با همکاری آموزش و پرورش، این طرح بهخوبی در نظام تعلیم و تربیت کشور اجرا شود و در تربیت نسل شایسته مؤثر واقع گردد.
